Besteci Cemal Reşit Rey. Müzik Hayatı, Eserleri ve Besteleri
Cemal Reşit Rey besteci (Kudüs 1904-İstanbul 1987). Ailesinin 1913’te Paris’e yerleşmesi üzerine bu kentte piyano dersleri alma olanağı buldu. Birinci Dünya Savaşı’nın çıkması üzerine ailesi İsviçre’ye geçince bu kez Cenevre Konservatuarı’na girdi.
Beş yıllık öğreniminin ardından (1919’da Paris’e döndü), müzik öğrenimini sürdürdü. Türkiye’ye dönünce İstanbul’da yeni kurulan Darülelhan’a (soma Belediye Konservatuvan) piyano ve beste öğretmeni oldu (1923). 1926’da Uluslararası Besteciler Birliği üyeliğine seçildi. 1938-1940 arasında Ankara Radyosu müzik yayınları yöneticiliği yaptı.
1943’te İstanbul’a kurduğu, kentin ilk yaylı çalgılar orkestrası iki yıl soma İstanbul Şehir Orkestrası’na dönüştü, bu topluluğu, İstanbul Devlet Senfoni Orkestrası adım aldığı 1970’e kadar yönetti. 1946’da İstanbul Filarmoni Derneği kurucuları arasında yer aldı. 1949’da İstanbul Radyosu’nun müzik danışmanlığını yaptı. Somaki yıllarda yurt dışında birçok orkestrayı konuk olarak yönetti.
1985’te Mimar Sinan Üniversitesi Devlet Konservatuvan tarafından profesörlüğe atandı. Rey; H.F. Alnar, Akses, U.C. Erkin ve A. Saygun ile birlikte “Türk Beşleri” adıyla anılan grubun üyesidir. Ülkemizde Klasik Batı müziğinin yaygınlaştırılması ve kurumlaştırılması doğrultusunda emek verenlerin başında gelen sanatçı, eserlerinde genellikle Fransız izlenimciliğinin etkilerim Türk Halk ve sanat müziği gelenekleriyle bağdaştırdı.
Geç dönem eserlerinde yerli renklere hemen hiç yer vermedi.
Cemal Reşit Rey Başlıca besteleri:
- Sultan Cem (1923),
- Zeybek (1926),
- Çelebi (1943).
- Operaları; ağabeyi Ekrem Reşit Rey’in metinleri üzerine Lüküs Hayat (1933),
- Deli Dolu (1934),
- Hava Civa (1937) gibi operalara, senfonik şiirler (Çağrılış, 1950; Fatih 1953),
- orkestra için Enstantaneler (1931),
- ses ve piyano için Anadolu Türküleri (1926),
- Piyano Konçertosu (1946),
- orkestra için Eski bir istanbul Türküsü Üzerine Çeşitlemeler (1961),
- İkinci Senfoni (1963).
